Репродуктивен систем кај човек

Репродуктивен систем кај човек

Human reproductive system                     IX

      Репродуктивниот систем е неопходен за создавање  на нови живи организми. 

Способноста да се репродуцира е основна карактеристика на живите организми. 

Во половата  репродукција , двајца поединци произведуваат потомци кои имаат генетски карактеристики од двата родители. Примарната функција на репродуктивниот систем е да произведе машки и женски полови  клетки и да обезбеди раст и развој на потомството. Репродуктивниот систем се состои од машки и женски репродуктивни органи и структури. Растот и активноста на овие органи и структури се регулирани со хормони . Репродуктивниот систем е тесно поврзан со други органски системи , особено ендокриниот систем и уринарниот систем.

Ендокрини жлезди кои имаат дирекна поврзаност со примарните и секундарните каректеристики се следните.

Надбубрежни жлезди (glandula suprarenalis)- Кректеристично за надбубрежните жлезди е што лачат мала количина на полови хормони во раниот развоен период 

Полови жлезди(Gonadi)-Половите жлезди исто така имаат двојна функција, едната функција е;        создавање на полови клетки, 

 и другата е создавање на полови хормони. 

Иако во овој систем учествуваат и дргите ендокрини жлезди, кои инирекно учествуваат во регулаторните механизми

   И машките и женските репродуктивни органи имаат внатрешни и надворешни структури. Репродуктивните органи се сметаат за примарни или секундарни органи. 

Примарните репродуктивни органи се гонадите (јајниците и тестисите), кои се одговорни за гамети (сперматозоиди и јајце клетки) и за производство на хормони. 

Другите репродуктивни структури и органи се сметаат за секундарни репродуктивни структури.

Мејоза - делба на полови клетки/дополнително објаснување/ 

     Половите  клетки се каректеризираат со тоа што во своето јадро содржат половичен број на хромозоми, за разлика од било која друга клетка во организмот. Во текот на создавањето на половите клетки  тие поминуваат низ посебни процеси на клеточна делба наречена МЕЈОЗА со која се намалува бројот на хромозомите од 46 на 23 хромозоми. Мејозата се врши  во текот на гаметогенезата односно сперматогенеза и оогенеза со што се овозмоѓува создавање на машки и женски гамети. Како резултат на мејозата од едно диплоидно јадро(со 46 хромозоми) се создаваат 4 хаплоидни јадра  (со 23 хромозоми). 

Биолошкото значење на мејозата освен во намалувањето на бројот на хромозомите, овозможува и размена на генетички материјал помеѓу хромозомите од двата родитела.

Мејозата се состои од две последователни делби мејоза I и мејоза II, помеќу кои не постои репликација на ДНА со што е овозможено намалување на бројот на хромозомите.

Производството на сперматозоиди е познато како сперматогенеза . Овој процес се јавува континуирано и се одвива во рамките на машките тестиси. Стотици милиони сперматозоиди мора да бидат ослободени за да се спроведе оплодување. 

Оогенезата (развој на јајце клетка) се јавува кај женските јајници. Во мејозата I на оогенезата, клетките на ќерките се поделени асиметрично. Оваа асиметрична цитокинеза резултира со една голема јајце клетка (ооцит) и помали клетки наречени поларни тела. Поларните тела се деградираат и не се оплодуваат. По мејозата I е завршена, јајце клетката се нарекува секундарен ооцит.Секундарната ооцита ја комплетира мејозата II и потоа се нарекува јајце клетка.

Машки репродуктивен систем 

Машкиот репродуктивен систем се состои од полови органи, додатоци жлезди и серија на канали системи кои обезбедуваат патека за плодна спермална клетки за да излезете од телото.

•  Тестиси - Машки основни репродуктивни структури кои произведуваат машки гамети (сперматозоиди) и полови хормони . Во однос на внатрешната структура тие се градени од тенки извиткани семени каналчиња каде се создаваат сперматозоидите. Меѓу семените каналчиња постојат клетки кои го создават половиот хормон тестостерон.
• Скротум - надворешна торбичка на кожата во која се сместени тестисите. Бидејќи скротумот се наоѓа надвор од абдоменот, може да достигне температури пониски од оние на внатрешните структури на телото. Пониски температури се потребни за правилно развивање на сперматозоидите.
• Епидидимис - систем на канали во кои пристигнуваат незрели сперматозоиди од тестисите. Функцијата на епидидимисот е да развијат од  незрели сперматозоиди ,  зрели сперматозоиди кои можат да се движат.
• Семовод -  мускулни цевки кои се поврзани со епидидимисот и обезбедуваат патека за спермата да патува од епидидимисот до мочоводот.
• Мочовод- цевка која се протега од уринарниот мочен меур преку пенисот. Овој канал овозможува исфрање на репродуктивни течности (сперма) и урина од телото. 
• Семинални везикули - жлезди кои произведуваат течност за да негуваат и обезбедуваат енергија за сперматозоидите. Цевките што потекнуваат од семиналните везикули се приклучуваат на семоводот за да го формираат ејакулаторниот канал.
• Простатата жлезда - жлезда која произведува млечна, алкална течност која ја зголемува подвижноста на спермата. Содржината на простатата се празни во уретрата.
• Пенис - Овој орган е составен од еректилно ткиво, сврзно ткиво и кожа . Уретрата се протега низ должината на пенисот, овозможувајќи да помине урината и спермата.

Женски репродуктивен систем  

• Јајчници или Овариуми  - женски примарни репродуктивни структури кои продуцираат гамети и полови хормони. Постои еден јајчник на секоја страна од матката. Јајчнисите се ситни сплескатни овални тела каде се создаваат јајце клетките. Процесот на созадвање на јајце клетки е наречен оогенеза. Јајце клетките го почнуваат својот процес на зреење во клетки наречени јајчни фоликули или графови фоликули. Клетките на графовите фоликули лачат естрогени хормони. Кога јајце клетката ќе созрее, Графовиот фоликул пука и јајце клетката се исфрла од површината на јајчникот и се движи до јајцеводот, пукањето на графовиот фоликул е наречен овулација. Секој месец кај полово зрели женски единки се создаваат по неколку јајце  клетки  но обично се исфрла само една. откако ке се исфрли една јајце клетка  фоликулот се преобразува во структура наречена жолто тело кој лачи естрогени хормони и прогестерон.
• Јајцеводи - канали или  цевки низ кои пренесуваат јајце клетки од јајниците до матката.  Помеѓу јајцеводите и јајчниците нема непосредна  поврзаност, јајце клетките се спуштаат до јајцеводот со помош на мали ресести структури кои се сместени на краевите на јајцеводите. Јајце клетката не може да се движи сама како кај сперматозоидите , нејзиното движење е овозможено со активноста на ѕидот на јајцеводите. Јајце клетката до матката патува околу 5 дена. Оплодувањето обично се јавува во овие цевки.
• Матка - мускулен внатрешен орган во кој се сместени и негуваат женски гамети по оплодувањето . Исто така, матката е местото каде што се развива фетус за време на бременоста. Внатрешниот слојна матката  е посебен вид на епител наречен ендометриум, во кој се вгнездува оплодената јајце клетка или ако таа не е оплодена се отстранува со менструацијата.
• Вагина - фиброзен, мускулен канал кој води од грлото на матката (отворање на матката) до надворешниот дел на гениталниот канал.

Едукативно видео ; репродуктивен систем кај човек

     Менструален циклус

 Кај женските и кај машките индивидуи, репродуктивната функција  ја контролираат хормоните на хипофизата, чија пак функција ја регулира хипоталамусот. Сепак репродуктивната активност кај жената се разликува  од таа кај мажот. Разликата е во тоа што кај жената постојат циклични промени во зголемувањето или намалувањето на одредени хормони што се повторуваат во секој циклус, односно секој месец. Времетраењето на менструалниот циклус најчесто изнесува околу 28 дена, меѓутоа нормалното варирање на овој циклус се смета и времетраењето од 28 до 45 дена. Постојат 6 фази од кои  3 фази се главни во целиот циклус: 

• пролиферативна
• секреторна
• менструација(мензис)

Пролиферативната или естрогена фаза почнува од 5 и трае до 14 ден на месечниот или менструален циклус или до моментот на овулацијата. Во оваа фаза како резултат на FSH од хипофизата доаѓа до брзо растење и развивање на фоликулите во овариумите или јајниците кои лачат естрогени хормони кои дејствуваат на ендометриумот на матката кој се подготвува за евентуалната бременост, кој се зголемува или задебелува. Овој процес запира веднаш по овулацијата кога почнува секреторната фаза.

Секреторната фаза трае 12 дена (од 15 до 28 ден), во оваа фаза жолтото тело лачи голема количина на прогестерон кој предизвикува понатамошно задебелување на ендометриумот и развој на жлездите. Функцијата на овие промени е на ендометриумот е да се создаде богата подлога со хранливи материи и да се создадат услови за вгнездување на евентуално оплодена јајце клетка. 

Ако не дојде до оплодување на јајце клетката, околу 2 дена пред крајот на месечниот циклус, доаѓа до нагло намалување на количината на хормоните од овариумите(естрогените хормони и прогестерон), и распаѓање на жотото тело. Како резултат на ова доаѓа до менструација кој може да трае од 2 до 6 дена. Во оваа фаза  за 48 часа од почетокот на менструацијата , сите површински слоеви на ендометриумот се распаѓаат, оваа ткиво заедно со крвта се истиснуваат надвор од матката или крварење. пред да заврши овој процес ендометриумот почнува да се обновува со растење на нови клетки.

Ако дојде до  оплодување  започнува процес на бременост која завршува со раѓање на плодот. Во текот на 38- неделниот период наразвиток наречен период на бременост сите ткива на новиот организам се создаваат од една единствена оплодена јајце клетка. За време на бременоста се создаваат многу промени и кај мајката и кај плодот кој расте во мајката.

Едукативно видео: менструален циклус