РЕСПИРАТОРЕН СИСТЕМ КАЈ ЧОВЕК

Respiratory system                                        IX

  Системот за дишење или респираторен систем е оној дел од нашето тело кое служи за транспорт на воздух или смеса од гасови во најважниот дел - белите дробови и обратно. Процесот на размена на гасови во нашето тело се нарекува респирација, според местото на кое се врши таклвата размена може да биде надворешно дишење или белодробно и внатрешно или ткивно односно клеточно дишење. Белодробното е онаа дишење кое се одвива меѓу алвеолите и крвните капилари во белите дробови, а ткивно дишење е онаа дишење кое се одвива меѓу крните капилари и ткивото или самите клетки во тоа ткиво.

Респирација (respiration)е биофизички процес што вклучува вдишување и издишување на воздухот преку белите дробови, додека дишењето (Breathing)   е биохемиски процес кој вклучува производство на енергија со разградување на гликозата која понатаму ја користат клетките во различни функции. Респирацијата е различно од дишењето на многу начини, иако и двата се неопходни за живите организми.  Механизмот на дишење е поврзан со респираторните органи како што се носот, белите дробови, итн., додека дишењето се одвива во секоја клетка на телото.

Сите живи суштества имаат заедничко нешто, тое е „клеточно“, секако, тие можат да бидат едноклеточни или повеќеклеточни, прокариоти или еукариоти. Но, овие ќелии се само градежни блокови и се одговорни за правилно извршување на целата внатрешна функција. Заедно со клетките, ензимите, катализаторот и други фактори играат клучна улога во различните процеси на организмот.

Респирацијата вклучува три фази:

• белодробна вентилација- во која има размена на гасови меѓу атмосферата и воздуѓните торбички во белите дробови. Таа се врши преку вдишување(инспирација) и издишување(експирација) на воздух.
• дифузија на гасови, која  го вклучува патот на кислород од воздушните торбички во крвта и пренесување на јаглеродниот диоксид мадвор од крвта преку белите дробови.
• транспорт на кислород во клетките и пренесување на јаглероден диоксид од клетките до белите дробови. Тој процес се врши со циркулација на крвта.

   Респираторниот систем е сложен систем, што се состои од простори и патишта по кој воздухот влегува во белите дробови. Во тие простори се вклучени: носна празнина, голтка(pharynx), кој е заеднички орган за дигестивниот систем и респираторниот систем, гласната кутија или грклан(larynx), душник - трахеа и белите дробови заедно сос своите спроводни цевки и воздушните торбички, бронхии, бронхиоли и алвеоли.

1. Носна празнина:

Воздухот прво влегува во организмот преку отворите на носот кои се наречени ноздри (носници). Во продолжение на ноздрите, меѓу коренот на устата и краниумот има два простора наречени носни празнини. Носните празнини се обложени со слузница, која е постојано влажна и топла и е богата со крвни садови и клетки што излачуваат големо количество течност.

Нивната основна улога е заштитна затоа што:

• Туѓите тела како што се честичките од прав и патогените микроорганизми, што навлегуваат однадвор се филтрираат преку влакненцата во ноздрите.
• Воздухот се загрева со крвта што протекува низ слузницата на носната празнина.
• Воздухот се навлажнува од течниот секрет.

Токму поради ваквото заштитно дејство треба да се настојува да се дише низ нос, а не низ устата.

2. Голтка:

Низ голтката (pharinx) воздухот се носи во респираторниот тракт, а храната и течностите се носат во дигестивниот систем.Средниот дел кој е сместен зад устата е наречен усна голтка, а најмалиот дел е наречен гркланова голтка. Последниот дел е отворен во гркланот однапред и во хранопроводникот наназад.

3. Грклан:

Гркланот или звучната кутија (larunx) е сместен меѓу голтката и дишникот. Тој во основа е изграден од ’рскавица. Еден ’рскавичен дел, наречен тироидна ’рскавица се протега во делот напред на вратот. Испупчувањето што го образува тироидната ’рскавица популарно се нарекува Адамово јаболко.Просторот меѓу гласните жици се нарекува глотис. Таму се наоѓа една тенка листовидна ’рскавица што служи како капаче епиглотис. Таа е подвижна и има улога во затворањето на дишникот кога голтаме. 

На тој начин се одвојуваат патиштата за воздух и храна при голтањето.

3. Душник:

Дишникот (трахеата) е цевка што се протега од малиот степен на водата на горниот дел на градскиот кош до над срцето. Да се отвори дел од земјата, да може да се најде на најблискиот дел, да може да се најде до храбропроводот, ако може да се понуди како поттик за да се отвори. Улогата на дишникот е да го пренесе воздухот од гркланот до бели дробови.

4. Бронхии:

Бронхиално стебло

На долниот крај дишникот се дели на две примарни или главни стебла - бронхии, кои влегуваат во белите дробови. Десната бронхија е значително поширока од левата и се протега подолу и влегува многу повертикално во белите дробови. Токму поради тоа, ако туѓото тело се вдиши, тоа многу полесно ќе влезе во десното крило на белите дробови. Секоја бронхија влегува во белодробнотo крило низ цепнатинка (засек) или вдлабнување наречено врата или хилус.

4. Бели дробови:

Бели дробови (pulmones) се органи во кои се врши размената на гасовите. Белодробните крила се сместени во градната празнина. Секоја бронхија откако ќе влезе во белодробното крило преку хилусот се разгранува како дрво, на уште помали цевчиња - бронхиоли, добивајќи изглед на стебло, наречено бронхијално стебло. Во бронхиите има мали делови на ’рскавица кој им дава стабилност и овозможува полесно поминување на воздухот.Белите дробови се органи во кои има места за дифузија на гасовите преку многу тенки и нежни белодробни ткива.

 

линк за едукативна игра

едукативно видео: