ТЕМА 3 ЖИВИ ОРГАНИЗМИ И ЖИВОТНА СРЕДИНА
Животна средина и различни животни средини
Да се прочита и лекцијата од учебникот!!!
ЕКОЛОГИЈА - биолошка дисциплина
Екологијата е научна дисциплина која ги изучува заемните односи на живите организми и нивната интеракција со животната средина.
Животната средина, претсатвува комплекс на физички, хемиски и биотички фактори кои дејствуваат врз организмот или еколошката заедница и на крајот ја одредуваат неговата форма и опстанок.
Што изучува Екологијата?
- Животните процеси и адаптации
- Распространетоста и бројноста на организмите
- Движењето на материите и енергијата во заедниците
- Сукцесивниот развој на екосистемите и
- Изобилството и поделбата на биодиверзитетот во контекст на животната средина.
Животна средина
Околина во која сите живи организми ги остваруваат сите животни активности.
Разновидноста на животот
Биосферата поддржува помеѓу 3 и 30 милиони видови на растенија, животни, габи, едноклеточни прокариоти како што се бактерии и едноклеточни еукариоти како што се протозои . Од ова вкупно, досега се именувани само околу 1,4 милиони видови, а помалку од 1 процент се изучува за нивните еколошки врски и нивната улога во екосистемите. Малку повеќе од половина од именуваните видови се инсекти, кои доминираат во копнените и слатководните заедници ширум светот; лабораториите на систематистите се полни со видови на инсекти што допрва треба да бидат именувани и опишани. Оттука, односите на организмите со нивните околини и улогите што видовите ги играат во биосферата само што почнуваат да се разбираат.
Што е биосфера?
Биосферата претставува дел од Земјината обвивка (хидросферата и граничните делови од литосферата и атмосферата) во која егзистира и многу активно дејствува живиот свет. Со други зборови речено, биосферата ја сочинуваат сите екосистеми. Слојот на биосфера изнесува околу 10 км и се протега од највисоките точки на атмосферата се до длабочините на океаните.
Компоненти на биосферата.
Биосферата ги опфаќа следните делови на Земјината сфера:
Атмосфера (10 км - 15 км)
Хидросфера (8 км - 10 км)
Литосферата (10 м - 3 км)
Денес целокупната енергија на биосферата потекнува од фотосинтетичкиот процес на зелените растенија, при што настануваат органски материи и слободен кислород. Денешниот изглед на Земјината површина во голема мера се должи на активноста на живата компонента на биосферата. Со таа активност се изградени многу карпи, материи од органско потекло, како што се Камен камениот јаглен, лигнитот, нафтата и др. Почвата, исто така е резултат на заемното дејство на организмите и геолошката подлога.
Сето тоа ја покажува тесната врска што постои помеѓу неживата и живата компонента на биосферата и големата геохемиска енергија на животот како составен дел од биосферата. Од усогласеното функционирање на биосферата зависи одржувањето на животот на Земјата.
Организација на биосферата.
Огромната разновидност на животот е организирана во природни еколошки групиции. Како што животот се развил, популациите на организмите се разделија во различни видови кои се репродуктивно изолирани едни од други.
Овие видови се организираат преку нивните меѓусебни врски во сложените биолошки заедници.
Интеракциите во овие заедници влијаат и влијаат врз физичките средини во кои тие се јавуваат, а со тоа се формираат екосистеми преку кои се внесува енергија и хранливи материи потребни за проток на живот и циклус.
Мешавината на видови и физички опкружувања се разликува низ целиот свет, создавајќи еколошки заедници или биоми, како што се шкорите на северните Америка и Евроазија и дождовните шуми на тропските предели.
Збирот на богатството на овие биоми е биосферата.
Животната средина е градена од екосистеми.
Екосистемот претставува целина од биотопот (неживиот дел) и биоценозата (живиот дел) на животната средина, во кој тие се нераскинливо поврзани.
Екосистемот е еден бескрајно сложен, динамичен систем на заемно поврзани делови кои дејствуваат еден врз друг, директно или индиректно. Поради ова, екосистемот е во постојана промена (или движење).
Материјалниот дел од екосистемот го чинат:
- Неживите делови (почва, вода и хранливи материи)
- Продуценти
- Консументи (растенојади, месојади)
- Редуценти (разградувачи - бактерии и животни кои ги разградуваат
мртвите органски материи, со што ги рециклираат хранливите материи)
- Енергија
Како се организирани живите организми во еден екосистем?
4 нивоа на организација
4) екосистем
2) популација
3) заедница
1) видови
Што е екосистем?
Тоа е заедница на живи организми кои комуницираат едни со други и со неживите компоненти на околината во која живеат.
Што е заедница?
Тоа е збир на популации на различни видови кои имаат исто живеалиште.
Што е популација?
Популација е група на единки од ист вид кои населуваат одреден простор и можат меѓусебе да се размножуваат давајки плодно потомство. Таа може да биде:
- фитоценоза
- зооценоза
- микробиоценоза
Еколошки фактори.
Основни својства на еколошките фактори се:
- тие дејствуваат сложено (како целина)
- постојано се менуваат во времето и просторот
- тие се меѓусебно условени
Сите еколошки фактори може да се поделат на:
1. абиотички, кои ги претставуваат физичките и хемиските услови на животната средина и
2. биотички, ефектите од кои еден организам страда, од други живи суштества.
Влијанието на човекот, бидејќи е многу специфично и значајно, се разликува како посебен антропоген фактор.
Абиотички фактори:
Абиотичките фактори на животната средина се поделени во три групи:
1. климатски фактори;
2. едафични фактори
3. орографски фактори
Климатските фактори го одредуваат основниот карактер на некои области и вклучуваат:
1. светлина
2. температура,
3. вода и влажност
4. воздух.
Биотички фактори:
Тие ги претставуваат интеракциите на растенијата, животните и луѓето (антропоген фактор). Сите растенија и животни се условени од животната активност на другите организми.
Опсег на опстанок на живите организми е различен бидејќи еколошките фактори се различни и разновидни, еден органски вид не може да биде прилагоден во исто време. Во колкава мера видот се прилагодува на условите на животната средина, тоа зависи од неговата еколошка валентност.
За секоја еколошка валентност се разликуваат три вредности:
- оптимум ( оптимални услови за живот)
- максимум (максимални услови на живот во кои еден органиозма може да живее) и
- минимум(минимални услови на опстанок).
Животни средини
• Биоми - големи заедници со слични екосистеми во рамките на климатска област
1. Копнеми биоми
- тундри
- тајги
- листопадни шуми
- медитерански шуми
- тревни екосистеми
- тропски шуми
- пустини
- степи
- савани
 |
| Распоред на копнени биоми |
1. Тундри - најсеверни области јужно од арктикот со долги остри зими.
2. Тајги - четинарски шуми во северниот дел на Европа.
3. Листопадни шуми - умерена клима, вегетацијата ја чинат листопадни дрвја и грмушки
4. Тропски шуми - екваторијален појас на земјата со разновидна вегетација пр. Амазонски прашуми
5. Тревни екосистеми- претежно вегетација од грмушки,ретко дрвја, поделени се на савани (Африка), степи( Русија и Азија), Прерии( Северна Америка), папмаси( Јужна Америка)
6. Пустини - Азија, Јужна Америка, Африка, Австралија. Постојат ладни и топли пустинио, флората и фауната се разликува во двата типа на пустини. Топли пустини- Виски температури, оскудна вегетација(кактуси, млечки,зелјести растенија, од фауна глодари, змии, камили, гуштери.
2. Водени биоми
- Биоми на мориња и океани
- Биоми на копнени води
Од вегетација: алги, водени растенија. Од фауна - риби, школки, полжави, водоземци, влечуги, цицачи.
Според начинот на движење се делат на :
- планктон- заедница на организми микроскопски кои пасивно лебдата на површината на водата
- Нектон - заедница на пливачки организми
- Бентос - организми кои живеат на дното на водениот екосистем
Кратко видео за еколошка организација во еден екосистем. Кликтете ТУКА
Прочитајте си ја лекцијата задолжително и од учебникот!!
