ЕКСКРЕТОРЕН СИСТЕМ -
- УРИНАРЕН СИСТЕМExcretory system
Primary education
Екскреторниот систем е оној дел од организмот преку кој се создава, се транспортира и се излачува мочта или урината. Тој е со големо значење за организмот бидејќи учествува во одржување на повеќе хомеостази (состојба на одржување на постојана внатрешна рамнотежа на организмот при најразлични надворешни промени). Една од неговите главни функции е отстранување на штетните материи од крвта и нивно исфрање од организмот.
Со размената на материите (метаболизмот) во органзимот настануваат продукти кои за него се непотребни и токсични при тоа мора да се одстранат од телото.
Анатомија и физиологија на системот
Екскреторниот систем се сотои од органи сите сместени во стомачната празнина.Основно органи на системот се:
- два бубрега
- два мочовода
- мочен меур
- еден мочен канал
1. Бубрези- Renes
Двата бубрега се наоѓаат еден наспроти друг сместени во задниот дел од абдоменот на висина на 12-тото ребро, со форма вдлабната кон внатре со оклу 12-15 sm и тежина од околу 150gr и дебелина 2,5 sm. Секој бубрег е затворен со капсула составена до фиброзно сврзно ткиво, која е една од главните потпорни структури на бубрегот. Влабнатинатат која е од внатрешната страна во однос на поставеноста на бубрезите е наречена бубрежна врата или хилус низ која влегува бубрежната артерија, а излегува бубрежната вена и мочоводот, истата поставеност е и кај другиот бубрег. По влегувањето на бубрежната артерија, таа се разгранува на ситни капилари кои ги исполнуваат основните функцонални единици на бубрезите а тоа се нефроните.
Бубрегот е поделен на три дела, бубрежна кора- надворешен дел на бубрегот, бубрежна срцевина- богата со цевчиња кои ја собираат мочата, кои сосздаваат конусовидни структури наречени пирамиди чии врвови завршуваат во третиот дел или бубрежно легенче чиј долен дел завршува во мочоводот.
Основната задача кај бубрегот ја завршува нефронот кој се состои од тенки извиткани цевчиња кои на крајот имаат проширување наречено бовманова капсула која ги обвиткува капиларите што создаваат посебна целина наречена клопче или гломерул. Во еден бубрег има околу 1 милион нефрони ако тие се поврзат нивната должина изнесува 120 km. Доводната аретериола го снабдува со крв гломерулот, од гломерулот излегува одводна артериола која изнесува крв од гломерулот до капиларите кои ги обвиткуваат цавчињата на нефронот. Внатре во гломерулот крвта се движи многу бавно каде се врши филтрација на крвта наречена гломерална филтрација, од капиларите излегуваат сите метерии во нив остануваат само формативните елементи на крвта(еритроцити, леукоцити и тромбоцити), течноста што влегува во гломерулот е наречена примарна моч, таа содржи вода и растворени материи во крвта, оваа моч не смее да се исфрли од телото бидејќи во неа има материи кои пак треба да се вратат во крвта. Враќањето се врши во цевчињата овој процес е наречен реапсорпција или враќање назад во крвта на потребните материи за организмот.
На сликта има прикажан процес на гломеруларна филтрација и создавње на примарна моч која се упатува кон нефронските каналчиња каде ке се изврши процес на формирање на конечна моч со реапсорпција на потребните материи.
На ниво на нефронските каналчиња се враќаат назад потребните материи,се создава секундарната моч чија содржина е вода, уреа и токсични материи исфилтрирани од крвта.
Во капсулата на гломерулот секој ден се филтрираат 160 до 180 литри течност наречена примарна моч, само 1 до 1,5 литри течност во облик на секундарна моч се исфрла од организмот како конечна моч во период од 24 часа. Мочта е жолтеникава течност со 95% вода и 5% растворени материи, како соли, мочна киселина, делови од распаднати еритроцити и растворени гасови. Во конелната моч не смее да се најдат материи како : протеини, шеќери, еритроцити, леукоцити, доколку има присуство на овие материи, постои проблем со филтрацијата на крвта и правилната работа на бубрезите.
2. Мочоводи
Двата мочовода кои излегуваат од бубрезите се тенки мускулни цевки што се протегаат од основата на бубрезите до мочниот меур. Мускулите на мочоводите предизвикуваат брановидно движење што помага да се движи мочта.
3. Мочен меур
Собирен дел на мочта, сместен во карличната празнина. Кога меурот е празен, мускулниот ѕид почнува да се собира станува дебел и добива облик на внатрешен орган кој е многу цврст и без простор. Кога се полни мочниот меур мускулниот ѕид се растегнува и тој станува орган сои должина од 5 ѕм до 12ѕм. Кога се полни меурот рецепторите што се во неговата мускулатура примаат и праќаат дразб дп центарот во долниот дел на рбетниот мозок. Од овој центар, моторните дразби се враќаат назад до мускулатората на меурот и тој се празни со отварање на еден т.н мускул стегач.
4. Наворешен мочен канал
Се протега од мочниот меур до надворешнаа средина и служи за празнење на мочниот меур. Должината на надворешниот мочен канал е од 4 -20 см.
Едукативно видео за екскреторен систем
